ADA, coğ. deniz, göl ve akarsularda her yanından suyla çevrili kara parçası. Anakaralar da genelde her yanlarından suyla çevrili kara parçalarıdır. Uygulamada su etkisinin kara parçalarının orta noktalarından duyulmasıyla iklim etmenleri bir kara parçasının ada mi kita mi olduğunu belirler. Bu belirlemeye göre Avustralya anakara; yüzölçümü 2.175.000 km2 olan Grönland, 771.900 km2 olan Yeni Gine ve 734.000 km2 olan Kalimantan ada olarak ele alınmaktadır.

Adaların oluşmasında; aşınma, tortubirikimi, canlı oluşumları, tektonik etkinlikler, yapı süreçleri ve su düzeyindeki değişimler rol oynar. Ada oluşumunun en basit yolu olan aşınma, çoğunlukla kısa ömürlü adalar oluşturur. Bu adalar ya ırmak yatağının yön değiştirmesiyle eski yatakla yeni yatak arasında oluşur ya da dalgaların deniz kıyılarını aşındırması sonucu deniz kıyısında ortaya çıkar. Her iki durumda da oluşumu sağlayan olay, adanın ortadan kalkmasına yol açar: Irmağın eski yatağı dolar ve deniz kıyısındaki adalar dalgaların etkisiyle yok olur Tortu birikimi adaları, akarsuların taşıdıkları kum, çamur gibi maddelerin suların akış hızının azaldığı yerlerde birikmesiyle oluşur. Ada, eklenen maddelerle gitgide büyür. Bu tip adaların sığ denizlerde rüzgâr ve dalga etkisiyle oluştuğu da görülür. Tortu birikiminin sürmesi adaların belli bir süre sonra anakaraya bağlanmasına yol açar. Sığ denizlerde, deniz yüzeyine ulaşmış yapılar kurabilen canlı organizmalar da adaların oluşumunu sağlayan bir başka etmendir. Bu canlı organizmalar iliman enlemlerde istiridye ve midye yatakları, tropikal bölgelerde deniz yosunları ve mercanlardır. Bu oluşumlar önce geniş kayalıklar oluşturur, sonra tortuların yardımıyla ada biçimini alırlar. Yerbilim araştırmaları ilk dönemlerde” yosun hayvanları (Bryozoa) benzeri canlı organizmaların da adalar oluşturduğunu göstermiştir. Yerkabuğu hareketleri değişik yollarla adaların oluşmasına yol açarlar: Anakara kaymaları, yerkabuğu içindeki ısı değişimlerinden kaynaklanan gaz akımlarının yukarı ittiği kızgın kayalar, deniz tabanının bir bölümünün Su yüzüne yükselmesi vb. Anakara’dan koparak uzaklaşan kara parçasının oluşturduğu ada tipine en güzel örnek! Madagaskardır. Marmara Denizindeki Adalar da bir çöküntü sonucu Kocaeli Yarımadası’ndan kopmuştur. Gaz akımlarının su yüzüne ittiği kızgiı kayaların oluşturduğu ada tipine en özgün örnek İzlanda’dır. 1963 yılında bu adanın yakınında Surtsey Adası’nın oluşumu, bu olgunun izlenebilmesini sağlamıştır Deniz tabanının bir bölümünün su üstüne itilmesi birçok eski adanın oluşma nedenidir Deniz düzeylerindeki değişimler iki ayrı türdedir: Deniz düzeyinin alçaldığı durumlarda bir yandan kimi adalar anakarayla birleşirken öte yandan denizaltı dorukları yükselerek yeni adalar oluşturur. Deniz yüzeyinin yükselmesi durumundaysa, önceden varolan adalar deniz altında kalır. Anakaranın kimi parçaları da ada durumuna gelir. Adalardaki bitki örtüsü ve doğal hayvanlar anakaralarda yaşayanlardan ayrı özellikler gösterirler. Eskiden anakaranın parçası olan adaların bitki örtüsü ve doğal hayvanları ayrıldığı anakaranın aynıdır. Ancak anakarada kimi türler öteki türlerce uzaklaştırılır ve yeni durumlara uymaya zorlanırken adadakiler dokunulmadan kalırlar. Böylece anakarada kimi türlerin soyları tükenirken adada o tür sürer. Bazan da anakaradakinden daha büyük ya da cüce denecek kadar küçük türlere rastlanır. Deniz dibi yükselmesinin ya da canlı organizmaların oluşturduğu adalara bitkiler, rüzgår ve deniz akıntılarıyla gelir. Kimi hayvan ve bitki türleriyse yerleşmeden sonra insanlarca götürülmüştür. Türlerin çevreve uvmaları ve geçirdikleri evrim bütünüyle adaya özgü türlerin oluşmasına yol açmıştir. Adalar siyasi ve ekonomi yönündende önemli yerleşim yerleridir. İlk zamanlarda adalara ulaşmanın güçlüğü buralara yerleşenleri anakaralardan soyutlamış ve ayrı kültürlerin oluşmasına yol açmıştır. Bu durum bugün özellikle strateji önemi büyük adaları siyasal açıdan çekişme konusu durumuna getirmiştir.