Afrika Dilleri, Afrika genelinde kısaca değinildiği gibi bu başlık altında söz konusu edilebilecek diller, Afrika’ya bir kültür gücü olarak dışarıdan gelen Latince, Arapça, İngilizce, Fransızca, Hollandaca, Portekizce olmayacaktır. Gerçekten Roma İmparatorluğu’nun, İslam uygarlığının ve Avrupa sömürgeciliğinin yayılıp kökleşmesine yarayan, bu arada yerli halkın bir bölümüne de benimsetilen bu gelişmiş yazılı edebiyat dillerinin Afrika halkıyla temelde hiçbir ilişkisi yoktur. Zamanla bu uygarlık dillerinin Afrikalı halk ağzında karışa karışa aldığı melez konuşma biçimlerinin (Sabir. Pidgin) doğal özellikleri zayıf, yapma ve geçici kullanışlılıkları vardır, kısa aralıklarla biri gündeme gelir (Pidgin-English-alışveriş İngilizcesi: Petitnégre: zenci Fransızcası), öteki geçerliliğini yitirir. Eski Mısır uygarlığıyla Fenike Kartacası ve onun yerini alan Roma Afrikası, adını bile Latinceden alacak biçimde değişik bir bileşimin ürünüdür. Sömürge amacıyla (anakaraya) ayak basan Avrupa uygarlığıysa (kuşkusuz) kendi dil ve diniyle birlikte gelerek bu toprakların bütünüyle yabancısı olduğu etkileri taşıyacaktır. Bu arada doğudan gelen Müslümanlığın apayrı bir dil ve din kültürü taşıması da yeni kaynaşmaların doğmasına yol açacaktır. Bütün bu etkilerin uzağında kalan bir Afrika daha vardır. Genellikle Senegaldeki Saint Louis’yi Nil üzerindeki Assuan’a birleştiren çizginin güneyindeki Zenci Afrikası ek olarak Habeşistan ve Somali’nin Sami ve Kuşi halklarıyla güneybatıda yaşayan Boşiman ve Hatanto kavimleri. Böylece yapıca çok değişik, anlaşılmaları zor, yazılı ürünleri saptanamadığı için incelenme yöntemleri kolayca buluna mayan bine yakın dil çıkar ortaya Gerçekten 16. yy dan başlayarak misyoner örgütlerinin Hristiyanlaştırmaya çalıştıkları Afrika halkının dilleri üzerinde bilimsel çalışma ve araştırmalar ancak 19. yy’in sonlarına doğru gerçekleştirildi. Ne varki bu çok geniş alandaki tekil gözlemlerin hepsi ayrı sonuçlara ulaştı. degişik sınıflandırmalar önerildi. Göçebe kavim yaşantısını geniş bir coğrafyanın olanaklar içinde sürdüren kapal toplumlann birbirinden değişik anlaşma dizgeleri geliştirmesi doğaldır. Gene de başka anakaralardaki birleşme ve devletleşme olanakları Afrika’da gerçek leşmediği için kabile dillerinin geçerliğini koruması konuyu iyice güçleştirir. Yazılı edebiyat ürünlerinin bulunmayışıysa üstünde birleşilen ortak değerlerin yokluğu yüzünden ayrıntıların önemini arttırır.


1910-1920 arasında genel bir sınıflandırmaya girişen Alman etnologu D. Westermann (1875-1956) ve Alman dilbilimcisi Meinhof (1875-1944) beş ana grup saptadıklarını belirttiler. Sami, Hami, Sudan, Bantu ve Boşiman. Bu ana tabloyu geliştiren bilginler Fransız dilbilimcisi Marcel Cohen (1884-1974) ve ABD’li uzman Joseph Greenberg (1915) oldu, bu çalışmalara Westermann da yeni buluşlarla katıldı. Böylece Afrika dilleri bu kez dört ana grupta toplandı: Asya-Afrika, Nijer-Kordofan, Nil-Sakra ve Kuşi dilleri. Bu sınıflamayı biraz daha geniş bir yelpazede kabul eden görüşe göre Koyzan dilleri (Boşiman, Hotanto). Sudan dilleri (tek heceli yapılar), Bantu dilleri, Nil Dilleri, Hami Dilleri, Sami Dilleri diye sınıflandırılabilecek altı temel küme vardır. Önemli olan bir başka öğe de, göçebe kavim ilişkilerinin dillerin ana yapısı bir yana, dış görüntüleri sanıldığından daha çok etkilemesidir. Bu yüzden yeterli inceleme fırsatı olmayan durumlarda hızlı yargılar, en uzak dil kümelerini bile birbirine yakın görme yanılgısında birleşirler. Son kabule göre a) Hami-Sami (Asya Afrika) Dilleri bütün Kuzey Afrika kıyılarıyla oralara komşu topraklarda geçerli sayılır ve kendi içinde beşe ayrılır: Berberi, Eski Misir (ölü dil). Sami (Arapça Somali, Afar, Sidamo. Konso, Batı KuşiKaffa, Güney Kuşi Tanganika’da Mbagu, Mbulunge). Çad Dilleri (Buduma, Anga, Logone, Bata, Mandara, Musgu, Somai, Sokoro, Tuburi ve Mubi). b)NijerKordofan Dilleri Sakra’nın büyük bölümüyle Kongo’da, daha güneyde, Sudan’in Kordofan grubunda yaşar. Kendi içinde bölünüşü Batı Atlantik Dilleri (Temne, – Bulom, Kissi, Limba, Gola): Orta Afrika Dilleri (Nijer Vadisinde, Fransız Bati-Afrikasında, Sierra Leone’de geçerli): Mande Dilleri (Malinke, Bambara, Soninke, Kpelle, Liberya’da Vai, Boko-Busa): Gur Dilleri (Volta Merkez Gur, Bangu. Lobiri, Bwamu, Kulango, Kirma-Tyurama, Win, Semefo, Seme, Dogon); Kwa Dilleri (Ewe – Akan dilleri-Gana ve Dahomey’de- Voruba, Nupe, Ibo, Edo, Kru): Benue-Kongo grubu (Kongo, Angola, Mozambik, Rodezya, Zambia, Malavi, Kenya, Güney Afrika Cumhuriyeti’nin yerli halkı arasında konuşulan Tiu, Jakan, Efik dilleri); ljo (ljaw, Nijer deltasında), Doğu Adamawa grubu (Banda, Zande, Sango, Obeya). c) Nil Sakhra Dil Ailesi ikinci büyük küme sayılır, kendi içinde altı bölüme ayrılarak sınıflanır. Songhai-Timbuktu ve yöresi: Sahra (Kunari, Bornu. Teda): Maban (Doğu Çad) Furian (Sudan’da Darfur). Chari-Nil; Koman (Etiyopya Sudanında), d) Kuşi Dil ailesi üç bölümü içine alır: Boşiman ve Hottan-to(Güney Afrika’da), Doğu Afrika’da Sandawe ve Hadzapi. Bu konudaki araştırmalar daha küçük alanlarda derinliğine sürdürülmekle birlikte J. Greenberg’in 1963’te basılan The Languages of Afrika kitabındaki dizge ve ilkeler değerlerini korumaktadır.